Κριτική του βιβλίου "οι απροσανατόλιστοι" Αμίν Μαάλουφ, εκδόσεις Πατάκη

Κάτω από τη βαριά σκιά του προσφυγικού προβλήματος που ταλανίζει την Ευρώπη, το μυθιστόρημα του Αμίν Μαάλουφ ήρθε για να παρουσιάσει τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Από τη μία πλευρά, το βαρύ φορτίο που κουβαλάει στις πλάτες του ένας μετανάστης που εγκαταλείπει τη χώρα του, και από την άλλη, τις σκληρές αποφάσεις που αναγκάζονται να πάρουν όσοι μένουν στην εμπόλεμη πατρίδα, προκειμένου να επιβιώσουν. "Οι απροσανατόλιστοι" είναι μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία που απλώνει τα πλοκάμια της σε κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής : στη φιλία, στην αγάπη, στον έρωτα, στην οικογένεια, στην πολιτική, στην ιστορία. Είναι στην πραγματικότητα ένας ζωντανός οργανισμός που έχει καρδιά, μυαλό, ψυχή, μνήμη. Τον ανακαλύπτεις σελίδα σελίδα και γοητεύεσαι με τις αλήθειες που αποτυπώνει στο χαρτί και με την ένταση των συναισθημάτων που σου προκαλούν τα γεγονότα που βιώνει. Και όταν αναγκάζεσαι να τον αποχωριστείς, αισθάνεσαι πλουσιότερος από κάθε άποψη...

ΚΛΙΚ για να διαβάσετε την υπόθεση

Ο Αδάμ, Λιβανέζος ιστορικός με λαμπρή ακαδημαϊκή καριέρα, ζει ευτυχισμένος στη Γαλλία με τη σύντροφό του Ντολόρες. Ένα απρόσμενο τηλεφώνημα από την Τάνια θα τον αναγκάσει να επιστρέψει έπειτα από 25 χρόνια στη γενέθλια χώρα του. Προσπαθώντας να βάλει σε μια σειρά τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του από τον ξαφνικό θάνατο του παλιού του φίλου Μουράντ, θα θέσει σε εφαρμογή την επιθυμία της χήρας : να επανενώσει την παρέα των φοιτητικών του χρόνων πίσω στη βεράντα του σπιτιού του αποθανόντος "φίλου" του.  Ξεκινάει λοιπόν ένα μαραθώνιο τηλεφωνημάτων, αποστολής e-mails, και συναντήσεων προκειμένου να πείσει τον καθένα ξεχωριστά για αυτή την ιδιότυπη συγκέντρωση. Μέσα σε δεκαπέντε μέρες, η ζωή του ανατρέπεται, το παρελθόν αναβιώνει άλλοτε δραματικά και άλλοτε ευχάριστα, και η μεγάλη στιγμή πλησιάζει. Το ταξίδι προς την Ιθάκη θα έχει διαφορετική δυναμική για τον καθένα τους, και θα πρέπει να ξεκλειδώσουν κρυμμένα μυστικά και φόβους για να καταφέρουν να γευτούν τους καρπούς της ευτυχίας και της χαράς. Η ζωή όμως παίζει πάντα το τελευταίο της χαρτί όπως εκείνη ορίζει...

Ο λόγος του συγγραφέα απλός και καθημερινός, καταφέρνει να δημιουργήσει έντονες συναισθηματικές σκηνές μέσα από τα γεγονότα που βίωσε ο κάθε χαρακτήρας στην πορεία αυτών των εικοσιπέντε χρόνων. Δεν εγκλωβίζεται σε περιγραφές τοπίων και πολιτικών γεγονότων που σημάδεψαν τη χώρα. Σμιλεύει τους ήρωές του και σφυρηλατεί τον ψυχισμό τους, γιατί ο στόχος είναι τα συναισθήματα, τα βιώματα που έπλασαν το χαρακτήρα τους και στιγμάτισαν την προσωπικότητά τους. Η ιστορία ίσως ακούγεται συνηθισμένη : μια παρέα φίλων συναντιούνται μετά από καιρό, με σκοπό να θυμηθούν τις ανέμελες στιγμές που πέρασαν μαζί και να μοιραστούν όσα έζησαν τα χρόνια που πέρασαν. Και όμως το φόντο του πολέμου που τους ανάγκασε να μεταναστεύσουν ή να παραμείνουν και να θυσιάσουν τα όνειρά και τις αξίες τους, δίνει μια τέλείως διαφορετική διάσταση σ' αυτή την επανένωση. Όσοι έφυγαν, προσπαθούν να δικαιολογήσουν την πράξη τους και να βρουν τη γαλήνη μέσα τους, και όσοι έμειναν, παλεύουν να ξεχάσουν και να ζήσουν με τις αναμνήσεις που πονάνε. 

Ο κάθε χαρακτήρας εξυπηρετεί τους σκοπούς της πλοκής με μοναδικό τρόπο. Το ζευγάρι Τάνια και Μουράντ που επιλέγουν να επιζήσουν με όποιο τίμημα, ο Ναϊμ που φέυγει στη Βραζιλία με την οικογένειά του, ο Αλμπερ που μεταναστεύει στην Αμερική μετά την τραγελαφική απαγωγή του, ο Ραμέζ και η Ντούνια οι οποίοι ζουν την απόλυτη ευτυχία στο Αμάν, ο Ραμζί που προσπαθεί να βρει τη γαλήνη στο μονοπάτι του Θεού και η εκκεντρική Σεμίραμις με το μαγευτικό πανδοχείο της, όπου βρίσκει καταφύγιο ο Αδάμ. Όλοι τους αποτελούν τους κρίκους μιας αλυσίδας αγάπης που άντεξε στο χρόνο και στις προστριβές, στους φόβους και τα λάθη. Ο καθένας κουβαλάει το βαρύ φορτίο των ευθυνών και των αποφάσεων που πήρε. Επέλεξε έναν τρόπο ζωής και δίνει τα διαπιστευτήριά του για να κερδίσει και πάλι την εύνοια των υπολοίπων. Όσοι βίωσαν την αγριότητα του πολέμου στέκονται άλλοτε σαν δικαστές για όσους τράπηκαν σε φυγή και άλλοτε σαν μια ανοικτή αγκαλιά για να κουρνιάσει ο άσωτος υιός. Και οι μετανάστες... αγωνίζονται να αντισταθούν στη νοσταλγία που έχουν καταχωνιάσει στα άδυτα της ψυχής τους. Μα μόλις αντικρίζουν το γαλανό του ουρανού της πατρίδας, αναζητούν απομεινάρια της νιότης τους, ίχνη και κατάλοιπα μιας άλλης αγνής εποχής. Ο Μαάλουφ έχει εντρυφήσει σε κάθε χαρακτήρα ξεχωριστά και τον "χρησιμοποιεί" για να αποτυπώσει μια άλλη ιδεολογία, μια άλλη διάσταση, μια άλλη άποψη. Η παρέα αποτελεί στην πραγματικότητα μια σύναξη ανθρώπων με τελείως διαφορετικά βιώματα, πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις που όμως ενώνονται άρρηκτα με δεσμούς αγάπης και αληθινής φιλίας. Οι εκμυστηρεύσεις τους παρουσιάζουν με γλαφυρότητα την απελπισία που έφερε μαζί του ο πόλεμος. "Για τον υπόλοιπο κόσμο μια απλή σύρραξη, για μας ο κατακλυσμός".


Μου προκάλεσε εντύπωση στην αρχή, ότι η ανάπτυξη της πλοκής πραγματοποιείται από κάποιον αφηγητή. Πίστευα ότι ο Αδάμ, το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, θα έπρεπε να εξιστορεί τα γεγονότα σε πρώτο πρόσωπο, για να προσδώσει το απαραίτηρο συναισθηματικό βάθος στις καταστάσεις. Σύντομα διαπίστωσα ότι ο ρόλος του αφηγητή ήταν περιορισμένος. Με συνεχείς εναλλαγές, οι εμπειρίες ζωής του κάθε μέλους της παρέας, ξετυλίγονται μέσα από τις αφηγήσεις τους στις κατ' ιδίαν συζητήσεις, στα εκτενή ηλεκτρονικά μηνύματα, στις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις. Ο ένας δίνει τη σκυτάλη στον άλλον για να συνεχίσει την αφήγηση από εκεί που σταμάτησε, μέχρι όλοι να ξεγυμνώσουν την ψυχή τους και να νιώσουν τη λύτρωση. Και φτάνοντας στο φινάλε, συνειδητοποίησα το λόγο ύπαρξης του αφηγητή και υποκλίθηκα στην ευφυία του συγγραφέα. 

Ένα οδοιπορικό σε μια χώρα που βίωσε τον πόλεμο και καταφέρνει να καλλιεργήσει το χωράφι της ελπίδας και της αγνής φιλίας με λίπασμα τη μνήμη και τις αναμνήσεις της αθωότητας...ακόμα κι αν η μοίρα έχει άλλα σχέδια...

ΚΡΗΤΙΚΟΥ ΚΑΛΛΙΟΠΗ